Dat er problemen zijn in werkland weten we allemaal. En vrijwel niemand is voor de volle honderd procent tevreden met zijn arbeidsvoorwaarden en werkdruk. Maar soms is het nodig om op te komen voor je standpunt. Als erover praten met je werkgever niet meer helpt, dan mag er actie worden gevoerd. Actie in de vorm van een staking. Maar welke regels gelden er als je gaat staken? En wat zijn de risico’s?
Staken is een vrij heftige vorm van gezamenlijke actie. Je legt samen, tijdelijk, het werk neer of voert je werk niet op de normale manier uit. Het is een vorm van protest om voor jouw belangen op te komen.
Je staakt als medewerker meestal voor een beter loon, betere arbeidsvoorwaarden of omdat de cao-onderhandelingen stuk zijn gelopen. Voor een goed en eerlijk sociaal plan bij een reorganisatie, maar soms ook omdat je het niet eens bent met plannen van je werkgever, of met maatregelen van de regering die invloed hebben op je arbeidsvoorwaarden.
Er bestaan twee soorten stakingen: de georganiseerde staking en de wilde staking. Een georganiseerde staking heeft als belangrijkste kenmerk dat een vakbond de actie heeft georganiseerd en deze steunt. Deze actie kan van langere duur zijn. Een wilde staking wordt niet door een vakbond georganiseerd of gesteund. Deze staking is meestal van korte duur.
Iedereen mag staken, dat is je recht. Ook als je geen lid bent van een vakbond. Voor niet-leden zitten er wel wat meer haken en ogen aan een staking. Daarover lees je verderop in dit artikel meer.
In de meeste gevallen dient de vakbond een stakingsaanzegging in. Daarin wordt vermeld voor welke periode, plaats, en dergelijke de staking geldt. Soms erkent de vakbond ook een spontane staking. Dit is een staking die is uitgebroken zonder voorafgaande stakingsaanzegging. De vakbond organiseert een staking als laatste vorm van protest om de wensen van de werknemers te steunen.
Als er bij jouw werkgever gestaakt wordt dan laat de vakbond dat weten aan de werkgever, namens alle medewerkers in het bedrijf. Dus ook namens jou. Je hoeft niet te overleggen, geen toestemming te vragen en ook geen vrije dag op te nemen.
De officiële aankondiging van de staking in je bedrijf is voor alle medewerkers en niet alleen voor vakbondsleden. Maar alleen vakbondsleden hebben recht op een stakingsuitkering, of rechtsbijstand van de vakbond.
Meedoen aan een staking is je recht en betekent dat je je werk niet hoeft te doen. Dit is geen werkweigering. Je mag dus niet worden ontslagen door aan een staking mee te doen.
Medewerkers hebben recht op loon ook al werken zij niet, tenzij het niet uitvoeren van de werkzaamheden in redelijkheid voor rekening van de medewerker moet komen. Aangezien je zelf de keuze hebt om te staken, zou je dus kunnen stellen dat staken voor eigen rekening moet komen. Wie staakt heeft dus geen recht op salaris.
Maar wat verlies je dan aan loon? Als je één dag (of meer dan een halve dag) staakt, dan verlies je 1/360 van je bruto jaarloon. Staak je een halve dag (of meer dan een uur tot een halve dag) dan verlies je 1/720 van je bruto jaarloon. Staak je een uur, dan verlies je 12% van 1/360ste van het bruto jaarloon.
Deelname aan een staking heeft verder geen financiële gevolgen. Dus niet op je eindejaarsuitkering en niet op je vakantiegeld. Ook heeft het geen gevolgen voor je pensioen.
Bij loonverlies betaalt de vakbond een stakingsvergoeding uit. Het bedrag wordt meestal vóór de staking bekendgemaakt.
Er gelden een aantal eisen voor de stakingsvergoeding:
Ben je geen lid van de vakbond? Dan krijg je geen stakingsuitkering. Maar als je nog lid wordt voordat je gaat staken, krijg je deze wel. Je moet dan wel een verklaring ondertekenen dat je minimaal 1 jaar lid blijft. Kom je dat niet na, dan moet je de stakingsuitkering terugbetalen.
De stakingsuitkering wordt berekend op basis van een normbedrag. Dat bedrag wordt elk half jaar aangepast. In de tweede helft van 2022 is het normbedrag € 80,62.
Gaan jouw collega’s staken maar zie je dat helemaal niet zitten? Dan ben je zogenoemd een werkwillige. Jouw werkgever moet dat nauwkeurig registreren. Of je dan recht hebt op doorbetaling van je salaris, hangt af van het soort staking.
Als het om een georganiseerde staking gaat, dan ligt het loonrisico bij de medewerkers als groep en word jij als werkwillige medewerker niet doorbetaald. Dit is gebaseerd op de gedachte dat degenen die wel willen werken, bij een georganiseerde staking ook de positieve gevolgen ervan ervaren.
Bij een zogenoemde wilde staking van korte duur moet de werkgever het loon van een werkwillige doorbetalen. Voorwaarde is wel dat jij je als werkwillige laat registreren en bij de stakingsactie als buitenstaander te beschouwen bent. Dit betekent dat je totaal niet mag meewerken aan de staking.
