Is het op jouw werk ook zo druk? Het zal een combinatie zijn van het personeelstekort, (langdurig) zieke collega’s en andere factoren. Maar er lijkt op het moment continu meer werk te zijn dan mensen om dat werk op te pakken. En dat is in normale weken, laat staan dat er nog pech of een onverwachte tegenvaller op je pad komt. Zie daar in deze tijden maar eens flexibel, optimistisch en adequaat op te reageren. Voordat je het weet ben je niet alleen druk, maar ook chronisch gestrest en humeurig.
Een van de belangrijkste vaardigheden in deze tijd is dan ook mentale weerbaarheid: het vermogen om op een gezonde manier om te gaan met uitdagingen en problemen. Dat is niet alleen belangrijk op je werk, maar in alle levensgebieden. Als je mentaal weerbaar bent, kun je beter omgaan met tegenslagen, ben je energieker en ervaar je meer voldoening en positieve emoties. Bovendien beschermt een grotere mentale weerbaarheid tegen burn-out en vergroot die de kans op het ervaren van werkgeluk.
Mentaal weerbaar zijn zal ellende in je werk en je leven niet voorkómen, maar maakt je wel beter toegerust om daarmee om te gaan, ervan te leren en jezelf te ontwikkelen als persoon.
Hoe word je mentaal weerbaarder op je werk? Daarvoor heb je twee soorten hulpbronnen nodig: psychologische en werkgebonden hulpbronnen. De psychologische hulpbronnen zijn optimisme, hoop, veerkracht en zelfvertrouwen. Psychologen bedoelen met optimisme het vertrouwen dat je zelf een positieve invloed kan uitoefenen op een situatie. Het is het tegenovergestelde van machteloosheid: je gaat niet hulpeloos bij de pakken neerzitten. Hoop is motivatie hebben voor een doel én een plan hebben om dat te bereiken. Veerkracht betekent dat je na tegenslagen kunt opkrabbelen en er zelfs door kunt groeien. Zelfvertrouwen is het geloof dat je een bepaalde taak goed kunt uitvoeren.
Er zijn allerlei manieren om deze vier psychologische hulpbronnen – ook wel je ‘psychologisch kapitaal’ genoemd – te trainen. Want het goede nieuws is: iedereen bezit deze eigenschappen al in meer of mindere mate. Wil je hiermee aan de slag? Een goed en praktisch boek daarvoor is ‘Optimisme, Hoop, Veerkracht, Zelfvertrouwen’ van psycholoog Matthijs Steeneveld. Hij noemt drie voordelen van het trainen van je psychologisch kapitaal: je bent minder gestrest en voelt je minder hulpeloos, je kunt problemen beter aanpakken of loslaten, én problemen voelen minder zwaar en belangrijk omdat je beter kunt relativeren.
De werkgerelateerde hulpbronnen zijn autonomie, steun en groei. Dat betekent dat je voldoende ruimte moet hebben om je werk op je eigen manier te doen, voldoende sociale en praktische steun moet ervaren van collega’s en leidinggevenden, en kunt werken aan je persoonlijke en professionele ontwikkeling.
Ga na of jij voldoende autonomie, steun en groei ervaart in je werk. Als dat niet zo is, ga daarover het gesprek aan met je leidinggevende. Wellicht kun je zelf al met een aantal voorstellen komen om die hulpbronnen te versterken. Heb je een idee voor het werkproces, of hoe jullie als team elkaar betere feedback kunnen geven? Of zou je graag een cursus willen doen of bij een andere afdeling meelopen? Neem het initiatief en kijk samen met je leidinggevende hoe je jouw hulpbronnen kunt ‘aanvullen’.
Eén van de belangrijkste vaardigheden bij het omgaan met tegenslagen en uitdagingen, is de kunst om te accepteren dat niet alles in onze macht ligt. Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. Wat dat betreft kunnen we veel leren van het stoïcisme, een filosofische stroming die meer dan 2000 jaar geleden in Griekenland begon en de laatste jaren veel nieuwe aanhangers heeft gekregen.
Eén van de kernprincipes van de stoïcijnen is dat we onze emoties, gedachten en handelingen niet negatief moeten laten beïnvloeden door zaken die buiten onze macht liggen. We kunnen niets veranderen aan het feit dat er een personeelstekort is, dat er veel werk te doen is en dat er collega’s ziek thuis zitten. We kunnen wel kiezen hoe we daarmee omgaan. De stoïcijnen zeggen: wie die zaken kan accepteren en zelfs waarderen, is een beter en gelukkiger mens. Maar hoe doe je dat? De volgende drie stoïcijnse oefeningen helpen je daarbij.
Oefening 1: Wat kan er misgaan?
Als jouw wereldbeeld is dat het leven eerlijk is en dat jouw leven volledig volgens plan en zonder tegenslagen zal verlopen, kom je vroeg of laat van een koude kermis thuis. Narigheid, verlies, ziekte en dood zijn nu eenmaal onlosmakelijk verbonden met het leven. Als je af en toe stilstaat bij wat er mis kan gaan in jouw leven – de stoïcijnen noemen dit ‘negatieve visualisatie’ – bereid je je er mentaal op voor en laat je je er niet volledig door uit het veld slaan. Deze oefening is overigens niet hetzelfde als doemdenken: de bedoeling is niet dat je een pessimistische levenshouding aanneemt, maar dat je af en toe beseft dat niets vanzelfsprekend is of voor altijd zal duren.
Oefening 2: Wat zou jouw rolmodel doen?
Voor de stoïcijnen waren wijsgeren belangrijke inspiratiebronnen. Niet om perfectie na te streven – mensen maken nu eenmaal fouten – maar wel om hun handelen richting te geven. Wie bewonder jij? Denk aan een persoon in jouw omgeving of aan een historisch of fictief personage. Als je in een lastige situatie zit, bedenk dan wat die persoon zou doen. Deze oefening zorgt ervoor dat je even reflecteert in plaats van dat je direct vanuit emotie reageert.
Oefening 3: Maak het jezelf ongemakkelijk
Wie zaken voor lief neemt, is mentaal sneller uit balans te brengen. Om te waarderen wat je hebt én om jezelf te trainen voor mogelijke tegenspoed, is het zinvol om af en toe iets te doen dat ongemakkelijk of oncomfortabel is. Voorbeelden zijn een koude douche nemen, een week of maand geen alcohol drinken, een periode op een streng financieel budget leven, zonder je mobiele telefoon de deur uitgaan of een tijdlang geen nieuwe spullen kopen. Op deze manier zorg je ervoor dat je niet afhankelijk wordt van luxe en comfort en leer je dat geluk niet afhankelijk is van externe factoren.
Het trainen van je mentale weerbaarheid is altijd goed, voor iedereen. Niet alleen als je al in de stress zit over je werk of als je in een lastige situatie zit. Maar juist ook als er helemaal niets aan de hand is en alles op rolletjes lijkt te gaan. Gebruik die positieve energie om te investeren in je psychologische kapitaal en om te onderzoeken of je voldoende hulpbronnen hebt op werkgebied. Zodat je, mochten er mindere tijden aanbreken, daar beter mee kunt omgaan en hopelijk als een wijzer mens weer opkrabbelt en doorgaat.
Over Gea Peper
Gea Peper is werkgeluk expert, keynote speaker en oprichter van het HappinessBureau, dat als doel heeft werkgeluk in organisaties (verder) te vergroten. Ze is hoofddocent van de opleiding Werkgelukdeskundige aan diverse hogescholen en co-auteur van de bestseller ‘Employee Experience – Happy People Better Business’.
